Balıkesir, Balıkesir ilinin merkez ilçesi ve ile ismini veren şehirdir. Balıkesir kenti, Ege ile Marmara arasında geçiş konumundadır. Türkiye'nin büyük yerleşim merkezlerinin tam ortasındadır. Bu durum Balıkesir'e hem avantaj hem de dezavantajlar sunmaktadır. İlçenin kuzeyinde Manyas, doğusunda Susurluk ve Kepsut, batısında İvrindi ve Balya, güneyinde ise Savaştepe ve Bigadiç ilçeleri bulunur.
Tarihçe
Balıkesir merkezinden bir görüntü-2005
Balıkesir merkezinde Bizans döneminde surlar olduğu rivayet edilir. Buna delil olarak da "Hisariçi" isminin yaygın olmasıdır. Çamlık mevkiinin merkezde aniden yükselmesi buranın eski kalıntılar olabileceği rivayeti vardır. Balıkesir ismi, Bizans dönemindeki "Palao Kasrı" isminden gelmektedir[1]. Bazı rivayetlere göre de Balık Hisar'dan gelmektedir[2].
Balıkesir şehir halkı etnik köken olarak manav, yörük ve muhacir karaktere sahiptir [3]. Manavlar; Yörük tayfasından olup onlardan önce tarım faaliyetlerine geçerek yerleşik düzene geçen Türkler için kullanılagelmiş bir lakaptır. Bazı köylerde yapılan araştırmalarda Oğuz Türkleri Anadolu'ya gelmeden önce yani 1071'den önce Balkanlar'dan Anadolu'ya geçen Peçenek, Kıpçak Türklerinin Oğuz Türkleriyle birleşmesinden oluştuğu yönünde de sonuçlara ulaşılabilmektedir. Muhacırlar ise; Balkan Savaşları ve 1980 Bulgaristan Göçleriyle gelen gruptur[4]. Yörükler ise Karesi Beyliği'nin mirasçılarıdır. Balıkesir Karesi Beyliği'nin merkezidir.Karesi Beyliği'nin Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla Balıkesir halkı Osmanlı Devleti'nin yükselme devrine geçmesinde büyük katkı yapmıştır. Çünkü Karesi Beyliği'nin donanma sıyla Osmanlılar ilk olarak Trakya'ya geçmiş ve böylelikle ilerlemişlerdir[5]. Balıkesirli komutanlar Hacıilbey, Evranosbey gibi askeri şahsiyetler Osmanlı'ya damgasını vurmuşlardır. Milli Mücadele Döneminde de ilk kurşunun atıldığı ve devlet örgütlenmesine benzer kurumsallaşmaya gidilmesiyle Yunanlılar'ın Ege'de ilerlemesini durdurmayı başardığı yerdir[6]. Alaca Mescid'de toplanan 41 kişi büyük bir başarı ile devlet gibi bölgeyi yönetmişler ve askeri başarılara imza atmışlardır. Balıkesir Kenti Ege'deki ilk ve tek olacak "Yiğit" İstiklal Madalyasını alma hazırlığını yapmaktadır.[7].
Yerleşke
Balıkesir il merkezi 200.000'i aşan nüfusu ile Marmara Bölgesinin 4. büyük yerleşim merkezidir. Balıkesir Merkez, Anafartalar Caddesi, Milli Kuvvetler Caddesi, Kızılay Caddesi ,Atalar Caddesi, Vasıf Çınar Caddesi etrafında yayılmış bir görünüme sahiptir. Marmara'dan daha çok Ege karakteri taşıyan bir özelliğe sahiptir. Aygören Mahhalesi, Hisariçi Mahallesi, Karesi Mahallesi, Kızpınar Mahallesi,Hacı ilbey mahallesi ilk yerleşim yerleridir. Yeni yerleşim yerleri ise özetle Bahçelievler Mahallesi, Atatürk Mahallesi, Paşaalanı Mahallesi, Adnan Menderes Mahallesi,Yeni mahalledir.[8].
Balıkesir Merkez ilçe mahalleleri; "Adnan Menderes, Akıncılar, Altıeylül, Alihikmetpaşa, Atatürk, Aygören ,Bahçelievler, Çay, Dinkçiler, Dumlupınar, Ege, Eskikuyumcular, Gaziosmanpaşa, 1.Gündoğan, 2.Gündoğan, Gümüşçeşme, Hacıilbey, Hacıismail, Hasan Basri Çantay, Hisariçi, Kasaplar, Karesi, Karaoğlan, Kayabey, Kızpınar, Kuvayi Milliye, Maltepe, Mirzabey, 1.Oruçgazi, 2.Oruçgazi, Paşaalanı, Plevne, 1.Sakarya, 2.Sakarya, Toygar, Vicdaniye, Yeni, Yıldırım, Yıldız." [9].
Nüfus
Balıkesir Otobüs Terminali, Şehrin Bursa girişindedir.
Balıkesir merkez ilçe nüfusu[10]:
- 1980'de.............124.051
- 1990'da.............170.589
- 2000'de.............215.436 olarak tespit edilmiştir.
- 2007 itibariyle 230.000'e ulaştığı tahmin ediliyor. (2007 Adrese dayalı nüfus sayım tahminleri, belediye tahminleri
Coğrafi Veriler
Balıkesir merkez Marmara Bölgesi'nin Karesi yöresinde yer alan bir kenttir. Balıkesir Ovası'nın kenarında kurulmuştur. "Merkez ilçenin" izdüşüm yüzölçümü 1466 km2, olup 39 06" ve 40 39" kuzey enlemleri ile, 26 39" ve 28 58" doğu boylamları arasında yer almaktadır. Balıkesir kenti'nde Akdeniz iklimi görülür. Kışları soğuk ve yağışlı; kışları sıcaktır ve akdenize göre biraz daha yağışlıdır. Balıkesir'de en yüksek sıcaklık ortalaması Ağustos ayında 30°C, en düşük sıcaklık ortalaması Ocak ayında 1°C olduğu meteoroloji kayıtlarında görülmektedir. Balıkesir Balıkesir 588.5 mm yağış almaktadır. Balıkesir çevresine yağış getiren sistemler daha çok kış döneminde Orta Akdeniz"den sokulan gezici alçak basınç sistemleridir. [11].
Balıkesir çukur bir ovaya sahiptir. Balıkesir kenti çevresinde dağlık alan ve engebeli arazi yoktur. Balıkesir ovası denizden yükseklikleri 10 - 220m. arasında olup, birer çukurova niteliğindedir. En önemli su kaynağı, Susurluk çayıdır.
Balıkesir geleneksel mimarisi
İlde Anadolu geleneksel ev mimarisini yansıtan örneklerin hemen hemen çoğunluğu kentin l5. yüzyıldan kalma çekirdek dokusunu oluşturan Aygören, Dumlupınar, Karaoğlan ve Karesi Mahallelerinde yer almaktadır. Bugün az sayıda ayakta kalabilen bu evlerin tamamı 19.yy. sonu-20.yy. başına tarihlendirilmiştir.[12]
Yapılar dama planlı ve dikey kesişen sokakların üzerine sıralanmışlardır. Evlere bakıldığında iç ve dış cephelerinde sadelik göze çarpmaktadır. Evlerin içinde kalem işi duvar ve tavan tezyinatları bulunmamaktadır. Buna, karşılık iki özel örnek dışında basit ahşap tavan süsleri görülmektedir.
Genel olarak ev yapısı taş temelli, ağaç merteklerle destekli ve genellikle dış üst kat cepheleri ahşapla kaplı şekildedir.
İldeki evlerin başlıca özelliklerine bakıldığında ;
- Taşıma sistemi çamur harçlı-taş örgü duvardan oluşmuştur. .
- Evler genelde arazinin kot farkından oluşan bodrum ile üzerine yapılmış bir veya iki kattan oluşurlar. Binaların zemin katları mutfak ve kiler gibi servis mekanları olarak düzenlenmiştir. Üst katlar ise sofanın iki yanına yerleştirilmiş yaşam mekanları şeklinde kullanılmıştır.
- Evlerde sofa gerisinde bulunan yüklük veya dolap ile odalara da yüklük ve gusülhane yerleştirilerek sade fakat fonksiyonel mekanlar yaratılmıştır.
- Üst katlarda taşıyıcı sisteme ahşap kiriş ve hatıllar dahil edilmiştir. Dış ve iç cephelerde ahşabın dayanıklılığı ve dekoratif özelliğinden faydalanılarak ahşabın sıcaklığı evlere yansıtılmıştır.
- Ahşap iskeletli duvarlar sayesinde yapının yükü zemine aktarılmıştır.
- Saçaklar iklim şartlarına uygun olarak çok geniş değildir.
- Tek veya çift taraflı merdivenlerle ulaşılan ana girişler iki sütunla desteklenen bir revakla geri çekilmiştir.
- Yukarı sürmeli giyotin tipinde yapılmış dikdörtgen, sık ve küçük pencereler ile cephe hareketlendirilmiş ve aydınlık mekanlar yaratılmıştır.
- Yapılarda düz ve çıkmalı olmak üzere iki çeşit cephe tipi görülür. Çıkmalı cephede üst kat çıkmaları sade eliböğründeler (payandalar) ile desteklenmiştir.
- Cepheye hakim olan kat, pencere ve çıkmalar ile dışa açılan "esas yaşam" katıdır.
Turizm
Balıkesir Tarihi
|
| Antik Çağ |
| Hitit Dönemi -ASSUVA (MÖ. 2000'ler) |
| Pers Dönemi - MİSYA (MÖ. 600'ler) |
| Lonia Ayaklanması - MİSYA (MÖ. 500) |
| İskender Dönemi - MİSYA (MÖ. 334) |
| Bergama Krallığı - MİSYA (MÖ. 238) |
| Roma Dönemi - MİSYA (MÖ. 133) |
| Orta Çağ |
| Bizans Dönemi - MİSYA (MS. 395) |
| Arap Yağması - MİSYA (MS. 670) |
| Çaka Beyliği - MİSYA ( MS. 1080) |
| Türkmen Yerleşmesi - MİSYA ( MS. 1080) |
| Selçuklu Dönemi - MİSYA ( MS. 1090) |
| Bizans Türkmen Baskını - MİSYA ( MS. 1099) |
| Bizans Dönemi - MİSYA (MS. 1099) |
| Türkmen Obalarının Yerleşmesi - (MS. 1175) |
| Gıyaseddin Keyhüsrev Misya'da - (MS. 1237) |
| Moğol Hakimiyeti - (MS. 1240) |
| Karasi Bey'in Misya'yı Ele Geçirmesi - ( MS. 1280) |
| Yörük Obalarının Yerleşmesi (MS. 1280) |
| Sarı Saltuk Türkmenlerinin Yerleşmesi (MS. 1305) |
| Karesi Donanması Kuruldu- (MS. 1305) |
| Karesi Beylerinin İhtilafı (MS. 1330) |
| Osmanlı'ya İlhak (MS. 1337) |
| Yeni Çağ |
| Çukurova ve Doğu'dan Türkmen Göçleri (MS. 1500) |
| Büyük Deprem (MS. 1577) |
| Tatar Türkleri'nin Balıkesir'e İskanı(MS. 1856) |
| Çerkezler'in Balıkesir'e İskanı(MS. 1859) |
| Göçebe Yörükler'in Zorla İskanı (MS. 1864) |
| Balkan Türkleri'nin İskanı (MS. 1878) |
| KARASİ vilayeti kuruldu (MS. 1881) |
| Büyük Balıkesir Depremi - (MS. 1897) |
| Boşnaklar'ın Yerleşmesi - (MS. 1912) |
| Balıkesir Demiryolunun açılması - (MS. 1913) |
| Büyük Çekirge Felaketi - (MS. 1914) |
| Milli Mücadele Dönemi |
| İzmir İşgali'nin Protestosu - (16.05.1919) |
| Reddi İlhak:Yunanlılarla Mücadele Kararı - (18.05.1919) |
| Cephe Kararı - (05.06.1919) |
| Balıkesir-Soma Cephesi - (10-14.06.1919) |
| Bandırma'daki Ayaklanma ile Mücadele- (02.11.1919-04.1920) |
| Balıkesir Kongreleri - (28.06.1919-03.1920) |
| Balıkesir'in İşgali - (30.06.1920) |
| Balıkesir'in Kurtuluşu - (06.09.1922) |
| Atatürk'ün ilk Ziyareti, Balıkesir Hutbesi- (07.02.1923) |
| Atatürk'ün Son Ziyareti (7.) - (24.06.1934) |
Değirmen Boğazı Piknik Alanı: Piknik alanı, Balıkesir- Bursa karayolunun 10. kilometresi üzerinde bulunmaktadır. Toplam alanı 250 hektardır. Sahada; girişte satış standları, içeride kır gazinosu, kafeterya, büfe, çocuk oyun alanları basketbol sahası ve otopark bulunmaktadır. Piknik alanı çam, servi, söğüt, gibi 52 tür ağacı bünyesinde bulunmaktadır.[13]
Necati Sezgin Piknik Alanı: Balıkesir Edremit karayolunun 40. km.’sinde bulunmaktadır. Sahada büfe lokanta, yağmur barınağı, çeşme, piknik üniteleri gibi ziyaretçilere hizmet verebilecek tesisler yer almaktadır. 45 km hektar büyüklüğünde kızıl çam ağaçlarının bulunduğu sahada sakin ve huzurlu piknik yapmak mümkündür.[14].
Çamlık: Şehir kenarında şehre hakim bir tepedir. Çam ağaçları altında dinlenmek ve piknik yapmak mümkündür. Özellikle gece görünümü çok güzeldir. Saha içinde bir adet restaurant ve halı saha mevcuttur.[15]
Balıkesir Parkı: Türkiye'nin en eski, modern ve güzel parklarından biridir. Şehrin merkezinde, çam ve çitlenbik ağaçları ile kaplı park; gazinoları çocuk bahçeleri ve iki büyük havuzu ile geniş bir alana yayılmaktadır.İlin Kuvayi Milliye Etkinlikleri ile Altıeylül Milli Fuarı etkinlikleri bu alan içerisinde yapılmaktadır. Atatürk Anıtı da park sahası içinde olup, 6 Eylül 1963’de tamamlanmıştır. [16].
Saat Kulesi: Saat Kulesi 1829 yılında Giritli Mehmet Paşa tarafından İstanbul Galata Kulesi’nin benzeri olarak silindir şeklinde yaptırılmış idi. 1897 yılındaki deprem nedeniyle yıkılınca, 1901 yılında bugünkü şekliyle yeniden yaptırılmıştır. Kare prizma şeklindeki bina, beyaz kesme taş ile yapılmış ve kabartma işçiliklerle de süslü hale getirilmiştir. En üst kat kubbe ile örtülmüş ve büyük bir çan eklenmiştir. Buranın hemen altındaki katta ise dört yöne de birer saat konmuştur.[17]
Şadırvan: Saat kulesinin yakınında yer almakta olup burası ikinci yeridir; taşınarak buraya getirilmiştir. Şadırvan 1908 yılında Ömer Ali Bey zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Pembe granitten yedi sütuna oturan soğan şeklinde bir kubbe bulunmaktadır. Kemerlerle bağlı sütunların üzerinden yatay bir silme ve saçak yer almaktadır. [18].
Balıkesir Evleri: Anadolu gibi tarihin derinliğine yaşandığı, uygarlıkların kesiştiği toprak parçasında bugüne ulaşan mimari mirasın korunması büyük önem taşımaktadır.[19]
Balıkesir geleneksel evleri toplumun geçmişini, ekonomisini ve yaşam biçimini yansıtmaktadır.
Zağnos Paşa Külliyesi: Cami, hamam, türbe, muvakkıthane, muallimhane ve bedestenden oluşan site, Balıkesir’in en büyük ve mimari yönden en mükemmel külliyesidir. Ahmet Vefik Paşa meydanında bulunan bu eserin muallimhane, imaret ve bedesteni bulunmamaktadır. 1461 tarihinde Fatih Sultan Mehmet’in ünlü veziri Zağnos Mehmed Paşa tarafından, o zamanki şehrin kenarına yapılarak Balıkesir diğer yöne yayılmasını sağlamıştır. Külliyeden sadece hamam günümüze dek özgünlüğünü koruyabilmiştir. 1897 yılındaki depremde yıkılan camii ve türbe 1908 yılında Mutasarrıf Ömer Ali Bey tarafından yeniden yaptırılmıştır.[20]
Balıkesir çarşıdan bir görüntü-2007
Camii; Özgün yapıdan sadece kuzey kapısı üzerindeki ve iç bölümdeki yazıt kalmıştır. 1908 yılında yeniden yapımı sırasında Rum ve Ermeni ustaların çalışması nedeniyle, Osmanlı sanatının son döneminde görülen melez üslubun etkilerini taşımaktadır. Kare planlı, dört payeye oturan büyük kubbeli yanları tonozlu ve köşelerde köşe kubbeleri bulunan düzgün yontma taş ve tuğladan yapılmış bir yapıdır. Dış görünüşünde yatay ve dikey hatları dikkat çeker. Caminin iç bölümüne çift kanatlı ahşap kapılarla girilir. Kapıların önüne dört köşeli mermer sutünların taşıdığı, ahşap tavanlı kurşun kaplı ve eğimli bir çatı ile örtülü sundurmalar yer alır. Kalın duvarlarla çevrili ibadet yeri dört kalın kare paye ve bu payeleri birleştiren kemerlerle birbirinden ayrılmıştır. Köşe kubbelerinde ve kemerlerde Osmanlı sanatında kullanılmış olan rumi, palmet ve kıvrık dal motiflerinden oluşan kalem işi süslemeler göze çarpar. Mihrap, son dönem Osmanlı sanatının tüm özelliklerini taşımaktadır. Kubbenin geçişi ve yarım tonozlar kıvrık dal, çiçek ve lale motifleri ile süslüdür. Kubbenin iki köşesindeki pencerelerin arası çinilerle süslenmiştir. Barok tarzda ve kesme taştan yapılmış olan minare, barok bir külahla biter. Caminin biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere iki şadırvanı bulunmaktadır. Kuzeydeki şadırvan on iki köşeli mermer olup, suyu Paşa hamamından gelmektedir.[21]
Yıldırım Cami: 1338 yılında Yıldırım Beyazıd tarafından yaptırılmıştır. Balıkesir'de Osmanlılar Döneminden kalma en eski eserdir. avlusunda 12 odadan ibaret medrese ve bir şadırvan bulunmaktadır. İç mimarisi sade bir görüntü ile ön plana çıkmaktadır.
Yıldırım Mahallesi’nde yer alan Cami , Balıkesir’in en eski Osmanlı yapıtıdır. Yapım kitabesi bulunmamaktadır. Ancak çeşitli kaynaklardan ve vakfiyesinden 1388’de Yıldırım Beyazıt tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Oldukça büyük bir avlu içerisinde Medrese ve imaret ile birlikte külliye durumundadır. 1818’de ve 1897 depreminden sonra onarım görmüştür [22].
Caminin içi dikdörtgen planlı olup, beşer sütunlu iki diziyle üç nefe ayrılmıştır. Kaidesiz olarak konan bu devşirme sütunların başlıkları da devşirme malzemedendir. Altısı Bizans, üçü Osmanlı üslubunda, biri de eski bir kaide biçimindedir. Camide çevredeki yıkıntılardan alınmış devşirme mimari parçalar kullanılmıştır. Duvarları geniş derzli kesme taştandır. Sadece batı duvarında tek sıra tuğla vardır. Dış yüzeylerde yer yer ilk yapının izlerine rastlansa da, genel görünümüyle Geç dönem özelliklerini taşımaktadır. Çatısı kiremitle örtülüdür. Yapının kıble yüzü diğer yüzler gibi sade olmakla birlikte, mihrabın iki yanında dikdörtgen pencerelerle bunların altında yuvarlak kemerli pencereleri bulunmaktadır. Batı cephesi daha hareketlidir. İki sıra halindeki pencerelerin alt sırada olanları orijinal olup, üst sıradaki yuvarlak kemerliler XIX.yüzyıl başlarındaki onarım sırasında yapılmıştır.
Cami avlusunda bulunan medrese 12 hücreli bir yapı olup, 1897 depreminden sonra yeniden yapılmıştır. Sadece dış duvarları orijinaldir.
Ekonomi
Sanayi
Balıkesir, birçok ilin aksine tek merkezli büyüme modeli (Kayseri ,Denizli , Manisa vb.) ile değil; bütün ilçeleriyle beraber dengeli büyüme modelini uygulamaktadır. Bu model uygulama açısından zorluklar içerse de ilin ekonomik kalkınmasında topyekün ve dengeli bir ekonomik kalkınma modeli sunmaktadır. Bu nedenle yatırımlar başta Bandırma olmak üzere birçok ilçeye yönlendirilmektedir. [23].
Balıkesir merkez ilçe sanayisi; transformatör, kağıt, çimento, mermer, metal ürünleri, tarım alet ve makinaları, elektrikli cihazlar, suni dokuma, mobilya, sentetik çuval, trafo, jeneratör, yem üretimi ağırlıklıdır.[24].
Tüketim maddeleri üretiminde; süt ve süt ürünleri, gazlı içecekler, salça, un ve yağ fabrikaları mevcuttur.[25].
Tavukçuluk sektöründeki büyüme sebebiyle Bandırma ilçesinden sonra Balıkesir merkezde de tavuk sektörü ağırlığı hissedilmektedir.
Türkiye beyaz et üretiminde yüzde 25'lik pazar payı ile lider durumdaki Balıkesir, kırmızı etin yanı sıra, deniz ürünleri, sebze meyve üretimi, özellikle de zeytinyağı alanında ciddi potansiyel barındırmaktadır. Kentin verimli toprakları ve sulama imkanları ile tarımda büyümeye devam etmektedir.[26].
Tarım
Tarımsal üretim bakımından Balıkesir ovası tüm ilin önemli ovalarının başında gelmektedir. 1454 km2'lik merkez ilçede, buğday, arpa, mısır, tütün, pamuk, ayçiçeği, şekerpancarı, yem bitkileri, kavun, karpuz, domates; bakla, fasulye, börülce gibi sebzeler ağırlıkta üretilmektedir[27].
İlin coğrafi avantajlarından kaynaklanan ürün çeşitliliği dikkati çekmektedir. [28].
Hayvancılık
Türkiye genelinde önemli kümes, küçükbaş ve büyükbaş hayvan varlığı bulundurma özelliği 1466 km2'lik merkez ilçe köylerinde de kendisini göstermektedir.[29].
Balıkesir Merkez İlçe Sosyoekonomisi
2004 İlçelerin sosyoekonomik gelişmişlik verilerine göre Balıkesir kenti (sadece merkez ilçe).[30];
- Nüfus: 287 709 (Taşra dahil) (25. sırada.)
- Şehirleşme Oranı 74.88 (yüzde)
- Nüfus Artış Hızı: 15.52 (binde)
- Nüfus Yoğunluğu: 198
- Nüfus Bağımlılık Oranı: 43.85 (yüzde)
- Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü: 3.52
- Tarım Sektöründe Çalışanlar: 35.91 (yüzde)
- Sanayi Sektöründe Çalışanlar: 11.07 (yüzde)
- Hizmet Sektöründe Çalışanlar: 53.02 (yüzde)
- İşsizlik Oranı: 6. 84 (yüzde)
- Okur Yazar Oranı: 91.81 (yüzde) (86.sırada.)
- Bebek Ölüm Oranı: 36,66 (binde)
- Fert Başına Genel Bütçe Geliri: 214 332 (bin YTL)(59. sırada.)
- Vergi Gelirlerinin Ülke İçindeki Payı: 0.29968 (yüzde)(22. sırada.)
- Tarımsal Üretimin Ülke İçindeki Payı: 0.26670 (yüzde)(97. sırada.)
Bu verilere göre sosyoekonomik açıdan 852 ilçe arasında Balıkesir kenti, Türkiye'nin 33. gelişmiş kentidir.
Bu verilere göre, Balıkesir kenti, gelişmişlik açısından Türkiye'deki 81 Merkez ilçe arasında 21. sıradadır.
Eğitim
1992 yılında kurulan ve 1 Ocak 1993 tarihinde tüzel kişiliğini kazanan Balıkesir Üniversitesi, şehirdeki çağdaş eğitime katkılarda bulunmaktadır. Bünyesindeki Necati Bey Eğitim Fakültesi Türkiye'nin en önde gelen öğretmen yetiştirme merkezlerindendir.
Balıkesir Lisesi, 1884 yılında kurulmuş olup Türkiye'nin ilk liselerindendir. Önemli bir özelliği de Çanakkale Savaşı sırasında öğrencilerin savaşa gitmeleriyle hiç mezun verememesidir. Her yıl Mayıs ayında geleneksel "Kaymaklı Şenliği" düzenlenmektedir. Balıkesir Lisesi'nden mezun ünlü şahsiyetler biraraya gelmektedir. Atatürk tarafından da ziyaret edilmiştir.
Sırrı Yırcalı Anadolu Lisesi, Savaştepe Öğretmen Lisesi ve Balıkesir T.C. Ziraat Bankası Fen Lisesi diğer önemli eğitim kurumlarıdır. İlköğretimde ise 1906 yılında kurulan Alişuuri İlkokulu 100 yıllık bir maziye sahiptir. Ayrıca Astsubay Okulu ve Polis Okulu da ili eğitim merkezi yapmaktadır.[31].
Balıkesir Belediyesi
Balıkesir'de belediye teşkilatı ve belediye hizmetleri 1864 yılında başlamıştır. Bugünkü Ali Hikmet Paşa Meydanında bulunan ve tek odalı olduğu anlaşılan Belediye hizmet binasından belde hizmetleri veriliyordu (daha sonra bu bina Necip Ali Bey zamanında üç katlı olarak yeniden inşa edilmiştir).
Eldeki belgelerden Balıkesir'in ilk belediye başkanının Giridlioğlu Ali Bey olduğu anlaşılmaktadır. 1864-1872 yılları arasında başkanlık yapmış olan Giridlioğlu Ali Bey'den sonra sırasıyla; Hacı Edhem Ağa, Ahmed Ağa, Mehmed Ali Rahmi Efendi'ler başkanlık yapmıştır.[32].
Kültür
Balıkesir Kuvayi Milliye Müzesi
Kuvayi Milliye Müzesi oluncaya kadar, Eski Belediye Binası olarak kullanılan bina,1840 yılında Karesi Sancağı Defterdarı Girıdizade Mehmet Paşa’nın konağı olarak yaptırılmıştır.1800’lü yıllarda bir yangın sonucu yanmasıyla yerine torunu Halit Paşa şimdiki Konağı inşa ettirmiştir. Konak, Kurtuluş Savaşı esnasında önemli hizmetlerin verildiği bir mekan olmuştur.
15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’in işgali sonrasında, 16 Mayıs 1919’da Balıkesirliler'in toplanarak silahlı mücadele kararının alındığı ve Kuvayi Milliye ateşinin parladığı bu bina uzun yıllar II. Kolordu Komutanlığı’na ve Ali Hikmet Paşa’ya da karargah olmuştur. İzmir Şimal Cepheleri Heyeti’nin çalışma merkezi olmuştur. Konağın eklentileri içinde bulunan ve 1913 yılında "Okuma Yurdu" olarak açılan ve yine 18 Mayıs 1998’de "Milli Mücadele Tarihimiz Kitaplığı" olarak hizmete giren binada 6 Şubat 1923 tarihinde ile ilk gelişlerinde Atatürk de misafir edilmiştir[33].
Milli Mücadele çalışmalarına karargahlık etmiş Eski Belediye Binasının, Müze olarak açılması düşüncesiyle il Belediyesinin 27.06.1985/72 ve 21.02.1986/415 sayılı Meclis Kararlarıyla, içinde Okuma Yurdu Binası’nın da bulunduğu Eski Belediye Binası kompleksinin süresiz kullanım hakkı Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler Genel Müdürlüğü’ne devredilmiş ve bu konuda Balıkesir Valiliği ve Belediye Başkanlığı arasında protokol imzalanmıştır.
Daha sonra 1987 yılında ilde Müze Müdürlüğü’nün teşekkül ettirilmesi ile restorasyon çalışmaları daha da hızlandırılmış ve aynı zamanda, teşhirlik eser toplama çalışmaları sürdürülerek, 6 Eylül 1996 tarihinde, ilin Kurtuluş gününde hizmete açılmıştır.
İki kata yayılan seksiyonlardan oluşan Kuvayi Milliye Müzesi’nin zemin katında; Balıkesir Kuvayi Milliyesinin kurulmasında öncülük etmiş 41 Bayrak Adam’ın aldıkları yazılı kararlar, yapılan 5 adet Kongrenin Kararları, bu kahramanların zati eşyaları, fotoğrafları ile Atanın Balıkesir’e gelişlerinde çekilmiş fotoğrafları sergilenmektedir. Müzenin ikinci katında ise, İlimizde ortaya çıkan Arkeolojik eserler ile yöresel etnoğrafik eserler sergilenmektedir. Türkiye için bir ilk olan ve Balıkesir Ulusal Fotoğraf Müzesi’nin temelini oluşturan "Eski Fotoğraf Makineleri" bölümü de müzenin ikinci katındadır[34].
Balıkesir bengisi
Balıkesir ovası köylerinde kullanılan geleneksel kadın kostümleri
Balıkesir'in Türkiye'de değil, bütün dünyada tanınması, ünlü Bengi oyunu sayesindedir. Bundan dolayıdır ki Balıkesir'de Bengi'nin ve bu oyunu adeta şiir gibi oynayan Bengicilerin çok özel bir önemi vardır. Kelime anlamı "sonu olmayan, ebedi" demek olan benginin izlerini İslamiyet öncesi Göktürkler dönemine kadar götürmek mümkündür. Türk tarihinin ilk yazılı kaynakları olan Orhun Kitabeleri, Göktürkler tarafından ebedi taş anlamında "Bengü Taş" olarak adlandırılmıştır. Bengi kelimesiyle ilgili olarak bir de rivayet vardır. Bu rivayete göre Türkler Orta Asya'dan Anadolu'ya gelirken düşmanlarıyla mücadele ederek, savaşarak vuruşa vuruşa gelmişler. Bu mücadele esnasında öldürdükleri düşmanın başında durur ve "BENĞİ!.." diye nara atarlarmış. Bu durum bir gelenek halinde, yiğitlik gösterisi olan ünlü bengi oyununda sürdürülmüştür. [35].
Balıkesir'de düğünlerin, erfene sohbetlerinin ve Akpınar eğlencelerinin baş oyunu olan ve sadece Bengi oyunu Atatürk tarafından da çok beğenilmiştir. 24 Haziran 1934'te Atatürk'ü karşılayanlar arasında Bengi Ekibi de vardı. İran Şahı Rıza Pehlevi ile beraber, İzmir üzerinden Balıkesir'e gelen Atatürk, tren istasyonunda Tevfik Güngörmüş, Ahmet Atagün ve Necip Şengül'ün de içinde bulunduğu Bengi Ekibinin oyunuyla karşılanıyor. Ekibi ve oyunu beğendiği için huzurunda birkaç defa oynatıyor ve takdirlerini belirtiyor. Atatürk'ün emriyle gezinin devamına da katılan ekip Balıkesir Belediyesi'nin tahsis ettiği araçla Çanakkale'ye gitmiş ve birkaç defa bengi oynamıştır. Bu gezi sonunda kendilerine 300 lira verilmek suretiyle Pamukçu'ya gönderilirler.[36].
Balıkesir ovası zeybek kostümü - arkadan görünüm
Aynı yıl daha sonraki bir tarihte ekip, Ali Hikmet Paşa'nın davetlisi olarak Küçük Çiftlik Parkı'nda gösteri yapmak üzere İstanbul'a gider. Pamukçu ekibinin İstanbul'da olduğunu duyan Atatürk, bütün oyuncuları Dolmabahçe Sarayı'na davet eder. Bengi Ekibi'nin Yurtdışı Etkinlikleri: 1957'de kurulan Pamukçu Halk Oyunları Derneği Bengi Ekibi'nin ilk yurtdışı seyahati, Dr. Fazıl Küçük'ün davetiyle 1958 yılında Kıbrısa gerçekleşti. Uçakla Lefkoşe'ye inen Bengi Ekibi, Bursa Kılıç-Kalkan Ekibiyle beraber 19 Mayıs bayramını kutlarlar. Her iki ekip de Kıbrıslı Türklerin büyük takdir ve hayranlığını kazanırlar.[37].
1958 yılının Haziran ayında Akdeniz Vapuru'yla İstanbul'dan Marsilya'ya oradan da otobüsle Nis'e giderek Nis ve Kan Festivali'ne katılırlar. Daha sonra Brüksel'e geçen ekip, burada tertiplenen "Türk Gecesi"nde başarı ile ülkeyi temsil ederler. Brüksel'e Bengi Ekibi ile beraber Bursa Kılıç-Kalkan, Silifke Ekipleri ve Çorum'dan meşhur zurnacı Niyazi katılır. [38].
Brüksel'deki programdan sonra İtalya'ya geçen ekip Emperia şehrindeki askeri bayrama katılır.
4-14 Kasım 1968 tarihleri arasında Monako'da düzenlenen "Dünya Turizm Cemiyetleri" kuruluşunun 70. yılına iştirak eden Bengi Ekibi Prens Rainer ve Prenses Grace Kelly'in takdirlerini kazanırlar. Turizm Bakanlığı'nın izni ile katıldıkları ve büyük başarılar kazandıkları milletlerarası etkinliklerin sonuncusu, 1973 yılında gerçekleşen ve Tunus'ta düzenlenen Akdeniz Oyunları'dır. Türkiye'yi bütün Avrupa ekipleri arasında başarıyla temsil eden Bengi Ekibi burada 35 gün kalmıştır. .[39].
Yabancı devlet başkanlarından, ABD Başkanı Eisenhower'ın, Fransa Devlet Başkanı De Gaulle'ün ve Prens Hasan'ın karşılama törenlerinde hazır bulunan ekip, ayrıca üçüncü Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın, Başbakan Adnan Menderes'in ve Başbakan Süleyman Demirel'in huzurunda da oynamışlardır..[40].
Balıkesir merkez ilçe kutlamaları
- 6 Şubat: Atatürk'ün Balıkesir'e ilk gelişi
- 6 Eylül: Balıkesir'in kurtuluşu
- 16-23 Mayıs: Balıkesir ili Kuvayi Milliye Haftası
Balıkesir'in kurtuluş günü ve kutlamaları
Balıkesirde bayram kutlamaları
Balıkesir 6 Eylül 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtulmuştur. Bugün mahalli bayram olarak kutlanmaktadır. Bu bayramlar eskiden Yeni Çarşı mevki olarak adlandırılan Alihikmetpaşa Meydanı'nda yapılırdı. Daha sonra Kervansaray önündeki Cumhuriyet Meydanı'na taşındı. 1995'ten sonra da Stadyum önündeki caddede yapılmaktadır. Eskiden bir de bir gece önceden Balıkesir'in ana caddelerinin kolonyalarla ve zambak suyuyla yıkandığı büyükler tarafından anlatılmaktadır. Eskilerde büyük coşkuyla kutlanan bu bayrama iki üç gün önceden köylerden, ilçelerden insanlar gelirdi. İnsanlar 6 Eylül sabahı Balıkesir Parkında piknik yaparlar daha sonra bayrama geçerlerdi. Akşamı da coşkulu fener alayı düzenlenirdi.[41].
Şimdi bu muhtelif gelenekler ortadan kalmış olsa da bayramlar aynı coşkuyla devam etmektedir. Bayramın gözdeleri yılda bir defa görülebilen " Tülü Tabaklar "dır.[42].Tülü tabakların halkın ve çocukların üzerine gelerek onları korkutması şeklinde gerçekleşen anlar her çocuğun hafızasında yer edinir. Bunun dışında köy seyirlik oyunlarından olan deve oynatma da yerine getirilir. Bunun dışında Balıkesir'de faaliyet gösteren firmaların arabalardan attıkları hediyeler, eşantiyonlar, oyuncaklar çocuklar için büyük sevinç kaynağıdır.
Salı Pazarı
Geçmişi 1800'lü yıllara kadar uzanan Salı Pazarı, Balıkesir merkezin en büyük ve tarihi pazarıdır. Balıkesir'e bağlı köylerden gelen köylüler tarafından kurulan pazar geniş bir alanı kapsamaktadır. Hisariçi Mahallesinden Alihikmetpaşa Mahallesine kadar uzanan alanda kurulur. Sebze ve meyveler taze, ucuz ve çok çeşitlidir. Fakat son beş yıldır salı pazarı giyim pazarına dönüşmeye başlamış otantikliğini kaybetmeye başlamıştır.[43]
Balıkesir'de Hıdrellez
Balıkesir'de yaşayanlar için Mayıs'ın ilk haftası kutlanan hıdrellez ayrı
Türkiye
